صحبتی با رکسان زند
رکسان زند که شصت و اندی سال داره، شخصیت برجستهای تو عرصهٔ هنرهای معاصر بوده و هست. از اونجایی که من عاشق هنر نو و معاصر ایرانیام، دوست داشتم با این خانم بیشتر آشنا بشم. واسه همین فکر کردم اگه سوالهایی رو از ایشون بپرسم که خودم دوست دارم، بقیه هم ممکنه جواب سوالهایی رو که توی ذهنشون دارن بگیرن.
علاقه و قدردانی شما نسبت به هنر از چه زمانی وارد زندگیتون شد؟
از کودکی!
دنیا روزبهروز داره تو زمینهٔ تکنولوژی پیشرفته و پیشرفتهتر میشه. به نظر شما، تکنولوژی چه تأثیری روی هنر معاصر و حراجهای اون گذاشته؟
تکنولوژی داره هنر رو مردمیسازی میکنه و اون رو در دسترس حجم وسیعتری از مخاطبها قرار میده. حتی موزهها هم الآن نمایشگاههای آنلاین برگزار میکنن و عدهای از گردآورندهها، تعدادی از مجموعههای شخصی خودشون رو بهطور کامل دیجیتالی کردن. اینستاگرام بهتنهایی یه نمونهٔ عالی از به نمایش گذاشتن چیزهای خارقالعادهای هست که با اونها سروکار داریم و نشون دادن اونها به سطح جهانی و گستردهتری از دوستداران هنر و کسانی که علاقهمندن گردآورنده باشن.
تعریف شما از رابطهٔ بین هنر و پول چیه؟
پول و هنر مکمل همدیگهان و اون یکی، بدون وجود دیگری، نمیتونه وجود داشته باشه. همونطور که نقاشهای رنسانس نیازمند حامی و پشتیبان بودن، خیلی از آثار هنری و معماریهای فوقالعاده ایرانی هم بدون حمایت و پرداخت حقالزحمه ممکن بود هرگز به واقعیت تبدیل نشن. این روند تا به امروز ادامه داشته. هنرمندها به گردآورندهها وابستهان و گردآورندهها هم در چهارچوب هنری که دوستش دارن پیشرفت و ترقی میکنن.
ساتِبیز، به عنوان یه حراجخونه، چه نقشی توی ارتقاء هنر معاصر و نوی ایرانی داشته؟ آیا تونسته اون رو در معرض بازارهای بزرگ هنری قرار بده؟
چیزی که خیلی از مردم راجعبه حراجخونهها نمیدونن، اینه که نمایشگاههای پیشازفروش ما برای عموم باز بوده و بازدید از اونها آزاد و بدون هزینهست؛ و این یعنی هر سال به مدت چند هفته، گالریهای ما تبدیل به نمایشگاههای موقتیای از هنر ایرانی میشن که در اونها حضور اساتید نوی پیشگام و همینطور چهرههای معاصر جدیدتر به چشم میخوره. از لحاظ برند و نام هم، ساتبیز بهعنوان مؤسسهای با قدمت ۲۷۵ سال، بسیار شناختهشده و تأثیرگذاره و همین باعث شده تا جلوهٔ خاصتری از هنر ایرانی رو در این فضا شاهد باشیم.
در سالهای اخیر و بهخصوص تو فروش آثار هنرمندایی مثل بهمن محصص و منوچهر یکتایی، ما به ارقام بیسابقهای دست پیدا کردیم که نشون از ارزشهای پایدار و جذابیت روبهرشد این دو در سطح جهانی داره.
در حراجیها، طبیعیه که بعضی از نقاشیها با قیمت بالای ۱۰۰ میلیون یورو فروخته بشن. میشه توضیح بدید یه اثر هنری چطوری قیمتگذاری میشه و چه عواملی تو تخمین این هزینه نقش دارن؟
مهمترین عامل تو ارزشسنجی یه کار هنری تخصص و تجربهست. ارزش چنین کاری با توجه به نکاتی مثل کمیاب بودن، تاریخچهٔ مالکیت، اهمیت تاریخی، موضوع اثر و البته کیفیت اون تعیین میشه. درضمن، قیمتهایی رو هم که تو بازار اولیه، جشنوارههای هنری، معاملات خصوصی و یا منابع دیگه به اون اثر تعلق گرفتن، باید در نظر گرفت.
تکامل هنر در ایران قبل و بعد از انقلاب ۱۳۵۷ رو چطور میسنجید؟
دههٔ هفتاد میلادی دوره مستعد و پرثمری بود و بالا رفتن قیمت نفت، زمینهساز شکلگیری یه اقتصاد قوی شد و در ضمن اون، افتتاح موزهٔ هنرهای معاصر تهران و همینطور فعالیتهای هنری و فرهنگی دیگه رو بههمراه داشت که همه و همه در تولید هنر نقش داشتن. بعد از انقلاب، هنرمندای ایرانی به داشتن خلاقیت و خروجی گذشتهشون ادامه دادن و هنرمندایی مثل زندهرودی، احصایی و تناولی همچنان پرطرفدار باقی موندن.
اخیراً، صحنهٔ پرجنبوجوش هنر و طراحی در تهران با سرعت غیرقابلتوقفی در حال شکوفاییه. مؤسسههای داخلی مدام در تلاش برای ارائه پلتفورمی به نسل جدیدی از هنرمندای درجهیک هستن و همین باعث شده گالریها رونق بگیرن.
دی ماه سال گذشته، حراج تهران با رکورد جدید ۳۴٫۴ میلیارد تومان در فروش به پایان رسید. به نظر شما، با وجود تحریمهای جدید، آیا ایران محیط امنی برای دنیای هنر هست؟
تحریمها بدون شک شرایط چالشبرانگیزی رو ایجاد کردن که همهٔ بخشها رو تحتتأثیر خودش قرار داده؛ هرچند زمانی که کارهای خوب وارد بازار میشن، همیشه با اشتیاق همراه هستن.
آیندهٔ بازار هنر رو در ایران چطور میبینید؟
بازار هنر به چند فاکتور وابستهست، ولی ایران هم هنرمندای خیلی بااستعدادی داره و همین یعنی آینده میتونه روشن باشه. من مطمئن و خوشبینم که علاقه و تمایل بینالمللیای که باعث سروصدای اخیر شد ادامهدار خواهد بود.
به نظر شما، آیا هنرمندای زن ایرانی در بهتصویرکشیدن تجربههاشون موفق بودن؟
خیلی از زنان هنرمند و بااستعداد ایرانی تجارب خودشون رو به روشهای بیانی مختلفی بهتصویر میکشن. ما برای حراج بعدی خودمون، تعدادی اثر از همین هنرمندها از جمله کارهای بینظیر بهجت صدر و لیلی متیندفتری رو خواهیم داشت.
ما حامی آزادی و حقوق زنان هستیم، و فکر میکنم شما هم قلباً به این موضوعات علاقهمند باشید. آیا مورد خاصی هست که بخواید درموردش صحبت کنید؟
زنان سرتاسر جهان در تلاشن جایگاه برابری با مردها داشته باشن. در غرب، جنش «من هم همینطور» (Me Too movement) نشون داده که زنان تا چه اندازه با مشکلات جنسیتی تو محل کارشون دستوپنجه نرم میکنن. من امیدوارم هر زنی بتونه رویاهای خودش رو با داشتن امید، انرژی و مثبتاندیشی به حقیقت تبدیل کنه و هر چی که زمان جلو میره، سن تبدیل به یه مانع نشه. کافیه به ایران خانم نگاه کنید!